Przyczyny migracji klimatycznych
- Wzrost poziomu mórz i oceanów – grozi zatopieniem nisko położonych terenów (np. Bangladesz, Malediwy, Kiribati, części wybrzeży USA czy Europy).
- Ekstremalne zjawiska pogodowe – huragany, powodzie, pożary i susze prowadzą do zniszczeń infrastruktury i utraty domów.
- Degradacja środowiska i pustynnienie – szczególnie w regionach Afryki Subsaharyjskiej i Azji Środkowej, gdzie brakuje wody i żyznych gleb.
- Konflikty o zasoby – zmniejszenie dostępności wody i żywności zwiększa ryzyko napięć lokalnych i regionalnych.
Skala zjawiska
Według szacunków Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (IOM) do 2050 r. nawet 200–250 mln ludzi może zostać zmuszonych do migracji z powodów klimatycznych.
Już dziś obserwujemy przesiedlenia wewnętrzne (np. w Azji Południowej po powodziach monsunowych) oraz pierwsze przypadki „uchodźców klimatycznych” szukających ochrony w innych krajach.
Skutki dla relacji międzynarodowych
Migracje mogą wywołać napięcia społeczne w państwach przyjmujących, a także konflikty między państwami o odpowiedzialność i koszty. Konieczne będą wspólne działania w ramach ONZ, Unii Afrykańskiej czy UE, by opracować mechanizmy ochrony osób przesiedlanych klimatycznie.
Rosnąć będzie znaczenie transferu środków finansowych i technologii od państw bogatych do krajów szczególnie narażonych na skutki klimatu.
Najbardziej narażone regiony
- Wyspy Pacyfiku i małe państwa wyspiarskie
- Stopniowe zatapianie i słona inwazja wód gruntowych — problemy z dostępną słodką wodą i rolnictwem.
- Wewnętrzna relokacja (często do stolic), migracja do Australii, Nowej Zelandii, USA lub krajów sąsiednich.
- Częściowe lub całkowite utracenie terytorium może wymusić trwałą relokację całych społeczności.
- Delta Gangesu (Bangladesz), niziny rzeczne Azji Południowej
- Powodzie, sztormy, wzrost poziomu morza, erozja wybrzeża.
- Migracja do miast (Dhaka, Kolkatta), emigracja do krajów Zatoki Perskiej i dalej.
- Duża gęstość zaludnienia — miliony osób są wrażliwe na cykliczne przesiedlenia.
- Sahel i północna Afryka (np. Burkina Faso, Mali, części Nigerii)
- Pustynnienie, susze, utrata żyznej ziemi, konflikty o paszę i wodę.
- Migracje wewnętrzne do miast, przepływy transgraniczne w Afryce Zachodniej; również droga do Europy (przez Libię).
- Połączenie degradacji środowiska z niestabilnością polityczną zwiększa ryzyko długotrwałej migracji
- Ameryka Środkowa i Meksyk (tzw. Dry Corridor)
- Powtarzające się susze, straty plonów, nasilone huragany.
- Migracje do miast, emigracja do USA. Nasilenie „migracji ekonomicznej” połączone z kryzysami humanitarnymi.
- Regiony przybrzeżne i delty w Afryce Subsaharyjskiej
- Podnoszenie poziomu morza, erozja wybrzeża, zalewanie terenów rolniczych.
- Przemieszczanie do większych ośrodków miejskich, presja na infrastruktury w miastach.
- Regiony arktyczne i subarktyczne
- Topnienie lodu, erozja brzegów, utrata łowisk i tradycyjnych źródeł utrzymania społeczności rdzennych.
- Lokalne przesiedlenia, zmiany w gospodarce.
Skala i projekcje
Szacunki są zmienne — IOM i inne źródła przytaczają zakres od kilkudziesięciu milionów do kilkuset milionów osób narażonych na migracje klimatyczne do połowy XXI w.; przy tym wiele opracowań podkreśla, że większość przesiedleń dziś to wewnętrzne przesiedlenia spowodowane klęskami i degradacją, a nie klasyczne migracje między państwami.
Co można zrobić?
- ONZ / UNFCCC / instytucje międzynarodowe
- Szybkie uruchomienie i transparentne zarządzanie funduszem Loss & Damage.
- Promowanie międzynarodowej definicji i standardów ochrony osób przesiedlanych z przyczyn klimatycznych.
- Unia Europejska
- Wsparcie adaptacji w regionach tranzytowych (Sahel, Afryka Północna, Ameryka Środkowa).
- Tworzenie legalnych kanałów migracyjnych i programów integracyjnych dla przybywających.
- Polska i państwa podobnej wielkości
- Współpraca w ramach UE i ONZ: finansowe wsparcie programów adaptacyjnych, udział w relokacjach w regionie.
- Przygotowanie strategii krajowej: planowanie przyjęć, integracja migracyjna, ochrona infrastruktury przed ekstremami pogodowymi.
- Wspieranie projektów rozwojowych „u źródła”: projekty wodne, rolnicze, miejskie.
- Społeczeństwo obywatelskie i sektor prywatny
- Udział w szybkim reagowaniu humanitarnym, inwestycje CSR w adaptację, transfer technologii.